KAZETARITZA (1)

BI ASTEKARI GURE ARTEAN

Aurreko batean idatzi nuen XIX. mendeko bertsopaperak informazio iturri zirela, beraz esan daiteke, inongo zalantzarik gabe, kazetaritza modernoaren aitzindari zirela. Bertsopaperak idazten zituzten, besteak beste, berriak emateko, kritikak edo salaketak egiteko, baita garaiko iritzi publikoan eragina izateko ere. Baina oraingoan XX. mende hasieran sortutako astekari biri buruz hitz egitera natorkizue, biak Zornotzan sortuak: JAUNGOIKO ZALE (1912) eta EKIN (1932).

Aldizkari erlijioso-politikoak ziren biak. Baina Errepublikarekin batera, politika polarizatu egin zenez, gauza bitxia gertatu zen Zornotzan, JAUNGOIKO ZALE zena EKIN izatera pasatu zen eta orduan, aldizkarikoek ezkertiarren kontra eta jeltzaleen alde jarri ziren. Badakigu elizako kideek jazarpena sufritzen ari zirela baina egoerak ez zuen lagundu eta tamalez gerran amaitu zen. Alde biak, ezkerra eta eskuina, muturka ibili ondoren, gerra zibilean batera aritu ziren. Harritzekoa ezta! Hau guztia Javier Diaz Nocik, EHUko irakasleak, ondo aztertu du bere tesian: Euskarazko kazetaritza XX. mendearen hastapenetan.
Baina harira joanda, bi astekari barik, astekari bat dela esatea zuzenago dago. Bestalde, ezin da ahaztu Ekin astekaria sei hilabetez itxi zutela, 1934-1935 urteen bitartean.
Baina joan gaitezen zehatz-mehatz aztertzera. Eliza ohartu zenean pulpitutik azaldutakoa ez zela nahikoa orduko gizartearengana heltzeko kazetaritzara jo zuen. Eta horregatik, 1912ko irailean, Zornotzan, elizgizonek JAUNGOIKO ZALE astekaria argitaratu zuten. Lehen zenbakian argi eta garbi esan zuten nortzuk ziren, zergatik eta zertarako egin zuten astekaria. Honela dio: “Bazkuna ori egin dogu Bizkaiko jauparijak (abadiak) …eta Gotzale (obispo) jaunak eta guztijen buru dan Aita Santuak esaten dauskubelako izparrangijak indar andija daukela gixonen ekanduak edatuteko, eta, origaitik Jauparijak (abadiak) izparringijakaz be lan egin biar dogula.…Kristau irakaskintzak zabalduteko al dogun geyen eta egokiro euzkeldunen artian… eta ipini irakastolak, egunero, euretan irakaskintza orrek irakatsi daitezen euzkeraz txaunburua (Parrokua) artezkeri dala”.
Beraz, argi dago nortzuk ziren eta zein zen horien asmoa. Baina, bazegoen beste mugimendu bat, –hain ikasia eta jantzia ez zena– elizgizonen ustez, baina askoz ere abangoardistagoak eta modernoagoak. Talde hori, nagusiki hirietan eta herri handietan mugitzen bazen ere herri txikietara ere heldu ziren, irakasleak, idazleak, pintoreak eta abar ziren.
Pertsona horiek ideia aurrerakoiagoak zituzten eta eliza zutik jarri zen ideia horien aurrean. Baina, langileriak ideia horiek bereganatu zituenean, taldea handitu egin zen eta honela idazten zuten orduan EKINen. “Komunistak, badatoz , badatoz … gero eta indar geyago artzen doyaz; . …Sosolistoak…; Ikastolea eleiza ezpada, saizulo, edo leize zulo izango da…” eta abar.
Astekari horretan, gai erlijioso-politikoez gain bazeuden beste atal batzuk, adibidez, Bizkaiko, Euskal Herriko eta munduko beste berri batzuk, merkatuko prezioak, kirolak, bertsoak, lurgintza-gaiak izeneko atala, hau da, baserritarrei laguntzeko pentsatua eta abar. Astero izan arren, informazio zabala jorratzen zuten euskara hutsean. Gerrarekin itxi zen eta geroago sortu ziren Olerti aldizkaria eta Karmel aldizkaria, azken honek aurten 255. zenbakia kaleratu du aurtengo udazkenean. Zorionak Karmel aldizkaria egiten duzuen guztioi!
Ikus daitekeenez, Zornotzak badu bere tokitxoa, mende hasierako euskarazko kazetaritzan. Beste egun batean, gerra ondorengo aldizkariak aipatzea gustatuko litzaidake, eta herriari honen berri eman.
Eta orain, zer gertatzen da Zornotzan? Zergatik ez dago euskarazko herri aldizkaririk? Orain arte aipatutako aldizkariak apaizek egindakoak dira, non daude apaiz ez direnak?