EUSKARAREN JATORRIA:
AZKEN BERRIAK
Aurreko batean euskararen jatorriaren teoriei buruz idatzi nuen, eta beste behin euskararen mugei buruz. Baina azken urteetan Europako hainbat herrialdetako linguistak eta genetistak ikerketa interesgarriak argitaratzen ari dira guri buruz eta oihartzun txikia izan dutela uste dut. Nire asmoa ikerketa horien berri ematea da, modu xume eta erraz batean.
Europan hautsak harrotzen ari dira ikerketa horiek direla eta. Orain arte Europako gizakia eta hizkuntzak indoeuroparraren ondorengoak direla esan dute, baina azken ikerketen ondorioz zalantzan jartzen ari dira. Oxford Unibertsitateko Stephen Oppenheimer-ek idatzi zuen britainiarren jatorri genetikoa Kantauri itsasoaren isurialdean dagoela. Britainiarrak euskaldunen ondorengoak direla esatera heldu da. Ondorio horretara heltzeko ikerketa genetikoak erabili zituen eta gaur egun ziurtzat hartzen den datu bat ere: glaziazioko aztarnak. Duela 20 mila urte glaziazio aroan Europa izoztuta zegoenean Kantauri itsasoaren kostaldeko klima leunagoa zenez giza talde ugarik babesa aurkitu zuen bertan eta gero, berriz ere, Europan zehar sakabanatu ziren. Horren froga dira kobazuloetako aztarnak. UNESCOk berak ere gizateriaren ondare izendatu behar izan du hainbat kobazulo. Datu gehiago jakin nahi izanez gero Oppenheimerren “The origins of the british” liburuan daude.
Alemaniako ikerlariak ere ildo beretik doaz, “Spektrum der Wissenschaft” aldizkari zientifikoan – “Scientific American” aldizkariaren edizio alemaniarrean – argitaratu zituzten ikerketa interesgarriak Theo Vennemann linguistak eta Peter Forster genetistak. Venneman Munich-eko Ludwig-Maximilian Unibertsitateko linguistika irakaslea da eta urteetako lanaren berri eman digu. Glaziazioa amaitu zenean Kantauri itsasoaren kostaldeko giza taldeak Europan zehar sakabanatu ziren hizkuntza eta ADNa zabalduz. Giza talde horiek euren hizkuntzarekin –protoeuskararekin – ingurua ezagutu ahala izenak jartzen hasi ziren. Gaur egungo ibai, ibar, ur, aran ... euskal hitzen parekoak aurkitu ditu Vennemann hizkuntzalariak Europako ibai, mendi eta ibarretan. Berrehun baino gehiago izan dira guztira: Ebersberg, Ebrach, Eber, Aranbach, Ebreon, Ivry, Eberbäche, Urofia, Huriel, Ourte, Urwis, Ura, Aurach, Auerbach, Urula, Ibar, Ybbs ... Ikerlariek uste dute orduko lehen giza taldeek izen bereziak jartzen hasi baino lehengo izen arruntak erabili zituztela tokiak izendatzeko.
Baina hizkuntzalari alemaniarraren teoriari bultzada handia eman dio Peter Forster genetika ikerlariak. Euskaldunen eta europar gizakiaren ADN mitokondriala aztertu ondoren ikerlari hori ondorio batera heldu da: Europako biztanleen hiru laurdenek ama-arbaso euskalduna izan zutela. Azpigene mitokondrialak igualak dira Europako gehiengoaren eta euskaldunen artean. ADN mitokondriala amagandik baino ez da transmititzen eta antzekotasun horrek ama-arbaso batengana garamatza.
Ziur gaude laster izango dugula informazio zehatzagoa eta genetikak aurrera egiten duen heinean mito, uste eta teoriak bertan behera geratuko direla. Genetikari esker aurrerapauso ikaragarriak espero dira etorkizunean eta giza taldeen migrazioak ez ezik jatorria ere aztertzeko balioko digu.
Eta amaitu baino lehen, kontu xumeago bat adierazi behar dizuet. Aurten oporretan Avilako Gredos aldean egon naiz eta bertako toponimiak jakin-nahia piztu dit. Euskal senak esan dit bertako toponimo askok euskal kutsua dutela: Mingorria (bertako lurra gorri-gorria da), La Naba (mendiko lautadan); Aravalle (arana); Narros (antzinako nabarros); Muñana, Muñogalindo, Gorria, Mingubela, Mirueña, Zorita eta abar luzea. Norbaitek esan lezake Errekonkista garaiko euskaldunen aztarna dela, arabiarren kontra joandako euskaldunen aztarna hain zuzen, baina ni urrunago joango nintzateke, Alemanian edo Akitanian, Lleidan, Sorian, Burgosen, Errioxan eta Huescan euskal toponimoak badaude zergatik ez hegoalderago? Asko dago oraindik ikertzeko, bai gero!
